Γνωρίστε το Ορεινό Τρέξιμο

Το ορεινό τρέξιμο είναι ένα άθλημα που τα τελευταία χρόνια αποκτά μεγάλη δημοτικότητα σε πολλές χώρες του κόσμου, καθώς συνδυάζει ιδανικά την άθληση και την ευεργετική επαφή με το ορεινό περιβάλλον.

Στην ανάπτυξη και διάδοση του ορεινού τρεξίματος στη χώρα μας, συνέβαλλαν και συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό αγώνες όπως ο ορειβατικός Μαραθώνιος του Ολύμπου, ο Olympus Marathon, ο Μαραθώνιος Ηρακλής και άλλοι ακόμα αγώνες μικρότερων αποστάσεων που αποτελούν πόλο έλξης για 

εκατοντάδες δρομείς.

Παράλληλα, φέτος (σ.σ. Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε το 2008) για πρώτη φορά ο ΣΕΓΑΣ όρισε ως αγώνα πρόκρισης για την αντιπροσωπευτική ομάδα στον 1ο Βαλκανικό αγώνα  Δρόμου σε Βουνό, τη διοργάνωση που πραγματοποιήθηκε στο χιονοδρομικό κέντρο «3-5 Πηγάδια» τη Δευτέρα 16 Ιουνίου 2008.

Βεβαίως,  η αυξανόμενη δημοτικότητα δεν έχει πάντα οφέλη καθώς μαζί με αυτά τις περισσότερες φορές φέρει και «παρενέργειες» που έχουν ως αποτέλεσμα την παρεξήγηση και  τη δημιουργία μύθων ή ασαφειών γύρω από κάποιο αντικείμενο.

Για παράδειγμα πολλοί άνθρωποι δεν έχουν καταλάβει ακριβώς τι είναι το ορεινό τρέξιμο, ποιες είναι οι απαιτήσεις και η φιλοσοφία του αθλήματος, ενώ άλλοι εσφαλμένα το συγχέουν με την ορειβασία και το θεωρούν ως ένα είδος «αγωνιστικής ορειβασίας».

Ένα ακόμα συχνό σφάλμα που επιφέρει σύγχυση σε πολλούς, είναι η κοινή χρήση του όρου «αγώνας βουνού». Αγώνες δρόμου σε ορεινό περιβάλλον γίνονται, αυτό όμως δεν τους καθιστά αγώνες ορεινού τρεξίματος βάσει των προδιαγραφών της ΙΑΑF. Επομένως ποιος  είναι ο αγώνας βουνού και ποιος όχι;

Για να ξεκαθαρίσουμε τουλάχιστον τις βασικές έννοιες κι όχι να δίνουμε αυθαίρετες ερμηνείες συμβουλευτήκαμε επίσημους φορείς όπως η  Παγκόσμια Ομοσπονδία Κλασικού Αθλητισμού IAAF και η Παγκόσμια Ένωση Ορεινού Τρεξίματος (WMRA).

Βασικός ορισμός: Τι είναι το Ορεινό Τρέξιμο;

Το Ορεινό Τρέξιμο είναι άθλημα παγκοσμίως διαδεδομένο και κλάδος του κλασικού αθλητισμού. Στο παρελθόν ο ορισμός του κλασικού αθλητισμού περιελάμβανε το Στίβο, τον Ανώμαλο Δρόμο, τους Αγώνες Δρόμου και Βάδην.

Το 2002, μετά την επιτυχημένη διοργάνωση με τίτλο «Το Παγκόσμιο Κύπελλο» που είχε δημιουργήσει από το 1985 η Παγκόσμια Ένωση Ορεινού Τρεξίματος (WMRA) και η οποία προσελκύει αθλητές από περισσότερες από 30 χώρες, η ολομέλεια της IAAF πρόσθεσε το Ορεινό Τρέξιμο στον ορισμό του Κλασικού Αθλητισμού (κανόνας 1 της IAAF).

Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Κλασικού Αθλητισμού IAAF αναγνωρίζει την WMRA ως ελεγκτικό οργανισμό για τους διεθνείς αγώνες ορεινού τρεξίματος.

Ορεινό Τρέξιμο: Αθλητισμός, Ορειβασία ή Άθλημα Εύρεσης Προσανατολισμού (orienteering);

Για να διαφοροποιήσουμε το ορεινό τρέξιμο από την ορειβασία (βλέπετε άρθρο στο timbertrail.gr) ή από το άθλημα εύρεσης προσανατολισμού, χρειάζεται να εξετάσουμε τη φιλοσοφία του κάθε αθλήματος.

Η φιλοσοφία της ορειβασίας βασίζεται στη επαφή με τη φύση και στις προκλήσεις που αυτή επιφυλάσσει. Ο παράγοντας χρόνος δεν είναι σημαντικός παρά μόνο όσον αφορά τον προγραμματισμό που έχουμε κάνει και την ασφάλειά μας. Οι αναρριχητές αναζητούν πώς να ανεβάσουν απότομα την αδρεναλίνη τους, σκαρφαλώνοντας σε προσόψεις βράχων, ψάχνοντας νέες διαδρομές και ξεπερνώντας τον κίνδυνο που είναι εγγενές στοιχείο του αθλήματός τους. Τεχνικός εξοπλισμός σε μεγάλη ποσότητα (σχοινιά, καρφιά, κλπ.) είναι απαραίτητος.

Η φιλοσοφία του αθλήματος εύρεσης προσανατολισμού (orienteering)¹ είναι να βρει κανείς την πιο σύντομη διαδρομή μεταξύ δύο σημείων. Η ταχύτητα είναι σημαντική αλλά δεν αρκεί αν δεν συνοδεύεται από ικανότητες όπως η ανάγνωση χάρτη, η χρήση πυξίδας και η εύρεση μονοπατιών. Σε ορισμένους αγώνες, αυτό το άθλημα ξεφεύγει από το δάσος, που είναι το κατ’ εξοχήν φυσικό του περιβάλλον, και επεκτείνεται στα βουνά, εντούτοις η φιλοσοφία του παραμένει διαφορετική από αυτήν του ορεινού τρεξίματος. 

Η φιλοσοφία του αθλητισμού και στην προκειμένη περίπτωση του ορεινού τρεξίματος, βασίζεται στον παράγοντα χρόνοŸ δηλαδή πώς να φτάσει κανείς στον τερματισμό ακολουθώντας τον προκαθορισμένο δρόμο, όσον το δυνατόν πιο σύντομα. Αυτός είναι ο στόχος όλων όσων συμμετέχουν στο αγωνιστικό ορεινό τρέξιμο. Οι διαδρομές χαράσσονται ώστε να αποκλειστούν οι κίνδυνοι. Κανένας εξοπλισμός δεν χρειάζεται, ούτε σχοινιά, ούτε πυξίδα. Πρόκληση για τους αθλητές είναι να συναγωνιστούν τους άλλους δρομείς ως προς την ταχύτητα. Πρόκειται για αναμέτρηση ανθρώπου (άντρα ή γυναίκας) με άνθρωπο (άντρα ή γυναίκα).

Από πού και πώς ξεκίνησε το άθλημα;

Η ανάγκη του ανθρώπου να τρέχει γρήγορα είτε σε μικρές είτε σε μεγάλες διαδρομές, είναι τόσο παλιά όσο και η ανθρωπότητα. Η ικανότητά του να κινείται γρήγορα τον βοήθησε να επιβιώσει, να πιάνει ζώα για να τρέφεται, να ξεφεύγει από κινδύνους και φυσικές καταστροφές, να κερδίζει στον πόλεμο ή, όπως στην περίπτωση του πρώτου μαραθώνιου δρόμου, να μεταφέρει μηνύματα.

Και πού ζούσαν αυτός ο κυνηγός, ο πολεμιστής, ο αγγελιοφόρος; Πιθανόν κάπου στην ύπαιθρο. Δεν υπήρχαν ούτε δρόμοι, ούτε σήραγγες για να αποφεύγει τα βουνά, ούτε γέφυρες για να διασχίζει τα ποτάμια. Έτσι έπρεπε να διατρέξει λόφους, βουνά, δάση, ποτάμια, όσο πιο γρήγορα μπορούσε. Δεν έτρεχε για μετάλλια ή χρήματα, για κύπελλα ή για τη δόξα, έτρεχε για να επιβιώσει.

Στις μέρες μας δεν υπάρχει πλέον τέτοια ανάγκη, όμως ακόμη τρέφουμε μέσα μας την επιθυμία να τρέχουμε στη φύση και πάνω στα βουνά• έτσι έχουμε δημιουργήσει αγώνες τρεξίματος βουνού όπου μετάλλια, κύπελλα και χρηματικά έπαθλα αντικαθιστούν την πρωταρχική ανάγκη για επιβίωση.

Διαδρομές Ορεινού Τρεξίματος

Ορεινοί αγώνες γίνονται σε απειράριθμη ποικιλία αποστάσεων, κλίσεων – ανάβασης/ κατάβασης και μορφολογίας εδάφους, κι αυτό είναι που κάνει το άθλημα τόσο συναρπαστικό. Υπάρχουν διαδρομές για κάθε ηλικιακή ομάδα και επίπεδο ικανοτήτων, αρκεί να τις αναζητήσει κανείς.

Οι αγώνες ορεινού τρεξίματος καλύπτουν όλο το φάσμα των αποστάσεων και βαθμού δυσκολίας, από σύντομα 15λεπτα σπριντ έως πολύωρα μακρινά και επίπονα ταξίδια σε ορεινά μονοπάτια.

Πολλοί αγώνες σε αλπικές περιοχές γίνονται σε χιονοδρομικά κέντρα όπου προσφέρονται ανέσεις και ευκολίες για μεγάλο υψόμετρο καθώς και αναβατήρες (lift) για την κατάβαση. Εδώ οι αγώνες ξεκινούν στο κέντρο του χιονοδρομικού και τερματίζουν σε μεγάλο υψόμετρο –ονομάζονται αγώνες αποκλειστικής ανάβασης.

Σε πολλές άλλες περιοχές, το ενδιαφέρον της διοργάνωσης επικεντρώνεται στο ορεινό χωριό ή κωμόπολη όπου είναι η αφετηρία και ο τερματισμός του αγώνα, συνήθως δεν υπάρχουν παροχές σε μεγάλο υψόμετρο – αυτοί είναι γνωστοί ως αγώνες ανάβασης και κατάβασης. Αυτοί οι αγώνες συχνά αποτελούνται από περισσότερους του ενός γύρους και ταιριάζουν ιδιαίτερα σε περιοχές με χαμηλά βουνά ή πιο σωστά λόφους.  

Υπάρχουν επίσης αγώνες που περιέχουν μεγάλες κατωφέρειες, εντούτοις ο τερματισμός τους γίνεται σε μεγάλο υψόμετρο – πρόκειται για συνδυασμό των δύο παραπάνω αγώνων.

Όλοι οι αγώνες ορεινού τρεξίματος γίνονται σε έδαφος με ποικίλη μορφολογία, συνήθως χρησιμοποιούνται τα καθιερωμένα μονοπάτια πεζοπορίας. Η διαδρομή είναι σηματοδοτημένη ώστε όλοι οι αγωνιζόμενοι να ακολουθούν τον ίδιο δρόμο. Ορισμένες χώρες (π.χ. η Μεγάλη Βρετανία) επιτρέπουν στους δρομείς να επιλέγουν τη διαδρομή τους μεταξύ συγκεκριμένων σημείων ελέγχου, οπότε σε αυτούς τους αγώνες απαιτείται στοιχειώδης ικανότητα προσανατολισμού.

Οι αγώνες πρωταθλήματος διέπονται από αυστηρά προκαθορισμένες παραμέτρους που πρέπει να τηρούνται. Ο κανόνας 250.10 της IAAF προσδιορίζει τις αποστάσεις και τα υψόμετρα, για άντρες, γυναίκες και νέους, για αγώνες αποκλειστικής ανάβασης ή ανάβασης/κατάβασης. Αποτελεί χρήσιμη πηγή πληροφοριών όταν προετοιμάζει κανείς επιλεγμένους αγώνες για μια πρωταθλητική διοργάνωση.

Ορεινό Τρέξιμο – Κάνει για μένα;

Από μόνος του ο όρος «ορεινός δρομέας» όπως και η σκέψη να ανεβεί κανείς τρέχοντας σε βουνά, πρέπει να απωθούν πολλούς δρομείς οι οποίοι θα μπορούσαν να διακριθούν σε αυτό το άθλημα και να ανακαλύψουν μια εξαιρετική αθλητική εμπειρία.

Το άθλημά μας είναι άθλημα αντοχής κι όπως ακριβώς οι υπόλοιποι αγώνες αντοχής, από τα 10 χλμ. έως τον μαραθώνιο, απαιτεί αντοχή και ταχύτητα ταυτόχρονα. Υπάρχουν βέβαια κι άλλοι πολλοί παράγοντες που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας.

Ένας από αυτούς είναι το περιβάλλον και πόσο επιδρά στην απόλαυση του τρεξίματός σας. Παίζει σημαντικό ρόλο αν σας συγκινεί η φύση κι αν αγαπάτε το βουνό και το ορεινό τοπίο. Κουραστήκατε να σφυροκοπιέστε για χιλιόμετρα πάνω στη σκληρή άσφαλτο; Κουραστήκατε να τρέχετε γύρους και γύρους των 400 μ.; Κουραστήκατε από τη συνεχή πίεση για προσωπικό ρεκόρ; Αν ναι, τότε ίσως το ορεινό τρέξιμο να είναι ή να γίνει το άθλημά σας.

Ένας άλλος παράγοντας είναι ο τόπος κατοικίας σας. Αν ζείτε στο κέντρο της πόλης, ίσως το συμβατικό τρέξιμο απόστασης να είναι η πιο πρακτική λύση. Αν ζείτε σε κάποια επίπεδη περιοχή της χώρας, η προπόνηση για αγώνες ορεινού τρεξίματος πιθανόν να παρουσιάζει δυσκολίες. Αν ζείτε κοντά σε λόφους ή βουνά, ή αν τα επισκέπτεστε συχνά, οι περιοχές που έχετε στη διάθεσή σας για προπόνηση σάς δίνουν πραγματικά τη δυνατότητα να προετοιμαστείτε για ορεινό τρέξιμο.

Η προετοιμασία για να γίνετε ορεινός δρομέας απαιτεί το ίδιο είδος προπόνησης που θα κάνατε για οποιοδήποτε άλλο άθλημα αντοχής, με ορισμένες προσθήκες. Θεωρούμε ότι οι αθλητές της χιονοδρομίας αντοχής (βλέπετε άρθρο στο timbertrail.gr) υπερέχουν στο ορεινό τρέξιμο γιατί έχουν αναπτύξει το σωστό είδος μυϊκής δύναμης και την καρδιοαγγειακή ικανότητα.

Για να αναπτύξετε το σωστό τύπο μυϊκής δύναμης που απαιτείται για να μεταπηδήσετε, ας πούμε από το μαραθώνιο στο ορεινό τρέξιμο, πρέπει να συμπεριλάβετε στο προπονητικό σας πρόγραμμα τρέξιμο σε ανηφόρα και κατηφόρα. Αν αποπειραθείτε να τρέξετε σε ορεινό αγώνα που περιλαμβάνει καταβάσεις, χωρίς να έχετε κάνει ειδική προετοιμασία, είναι σαν να πηγαίνετε γυρεύοντας για τραυματισμούς. Όχι μόνο οι μύες σας χρειάζονται ειδικό συντονισμό για την κατάβαση, αλλά πρέπει να τεθούν σε ετοιμότητα και τα αντανακλαστικά σας ως προς τη μεταβαλλόμενη μορφολογία του εδάφους. Αν αποπειραθείτε να τρέξετε σε ορεινό αγώνα ανάβασης, με βάση την πείρα σας σε επίπεδο έδαφος, σύντομα θα εγκαταλείψετε τις βλέψεις σας για ταχύτητα.

Έχουμε ορισμένα πρόσφατα παραδείγματα διακεκριμένων αθλητών δρόμου που μεταστράφηκαν με επιτυχία στο ορεινό τρέξιμο. Ο Τζέφρι Κουζούρο (Ουγκάντα) κέρδισε τον αγώνα τζούνιορ για το Παγκόσμιο Κύπελλο 2007 (World Trophy) και στη συνέχεια ήρθε δεύτερος στον αγώνα στο όρος Ομπούντου στη Νιγηρία. Η Ρίτα Τζέπτου (Κένυα) νικήτρια του μαραθώνιου της Βοστόνης πριν από μερικά χρόνια, κέρδισε το χρηματικό έπαθλο των 50.000 δολαρίων για τη νίκη της στον αγώνα του όρους Ομπούντου το 2007.

Ο όρος «ορεινό τρέξιμο» περιβάλλεται από μια λανθασμένη κοινή αντίληψη, γιατί αυτόματα μας έρχεται στο μυαλό η εικόνα ότι πρέπει να διατρέξουμε το Μάτερχορν² ή άλλα ψηλά βουνά. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν δοκιμαστικοί «ορεινοί αγώνες» που γίνονται σε λόφους όχι ψηλότερους των 200 μ. Συχνά βρισκόμαστε στη δύσκολη θέση να περιγράψουμε τη διαφορά ανάμεσα στο Τρέξιμο Ανώμαλου Δρόμου και στο Ορεινό Τρέξιμο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα όρια μεταξύ τους είναι δυσδιάκριτα. Μπορούμε όμως να πούμε το εξής: το ορεινό τρέξιμο περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό από ανηφόρες και κατηφόρες, πολύ περισσότερες από αυτές που θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε σε αγώνα ανώμαλου δρόμου. Δείτε σχετικά τον κανόνα 250.10 της IAAF.

Υπάρχουν ορισμένοι βασικοί κανόνες που διέπουν τις κούρσες πρωταθλήματος, σχετικά με την απόσταση και την ποσόστωση ανάβασης/κατάβασης. Αυτοί οι κανόνες πρέπει να τηρούνται αυστηρά.

Είναι βέβαιο ότι υπάρχουν ορεινοί αγώνες που ταιριάζουν στο ταμπεραμέντο και στις ικανότητές σας, οπότε γιατί δεν κανονίζετε μια απόδραση; Βρείτε έναν αγώνα ορεινού τρεξίματος στην περιοχή σας και ανακαλύψτε περί τίνος πρόκειται…

Σημειώσεις του μεταφραστή

1. Το orienteering είναι δημοφιλές άθλημα στη Βόρεια Ευρώπη στο οποίο νέοι και ενήλικες βρίσκουν μεγάλη ευχαρίστηση μέσα από την πρόκληση της εύρεσης σταθμών ελέγχου σε όμορφες γεωγραφικές περιοχές δάσους και βοσκοτόπων.

Το άθλημα προσανατολισμού προέρχεται από τη Σουηδία, μια χώρα με πλούσια δάση. Το 1922 διεξήχθηκε το πρώτο περιφερειακό πρωτάθλημα Σουηδίας.
Το orienteering έχει περιγραφεί σαν "ιστιοπλοΐα πάνω σε θάμνους", "ράλι αυτοκινήτου με τα πόδια", "επίλυση σταυρολέξου ενώ τρέχει κανείς προς τη στάση".

Ο αγωνιζόμενος καλείται να επιλύσει πολλά προβλήματα προσανατολισμού ενώ την ίδια στιγμή πρέπει να διατηρήσει ένα γρήγορο ρυθμό τρεξίματος προκειμένου να ολοκληρώσει τον αγώνα στο συντομότερο δυνατό χρόνο. Το άθλημα προσανατολισμού χρησιμοποιεί ειδικά σχεδιασμένους και λεπτομερείς χάρτες. Όποιος συμμετέχει πρέπει να επισκεφθεί όλα τα σημεία ελέγχου με τη σωστή σειρά.

Το orienteering είναι ένα άθλημα το οποίο προϋποθέτει λίγα πράγματα σε σχέση με εξειδικευμένο υλικό. Για το ξεκίνημα δεν χρειάζονται παρά αθλητικά παπούτσια ανώμαλου δρόμου, ολόσωμη φόρμα, ένας χάρτης και μία πυξίδα.

Δεν είναι απαραίτητο να τρέχει κανείς, κάλλιστα μπορεί να περπατήσει, γεγονός που βοηθά τους ηλικιωμένους ή άτομα με σωματικές αναπηρίες να λάβουν μέρος.

Νικητής είναι αυτός ο οποίος ολοκλήρωσε τη διαδρομή στο συντομότερο χρόνο.

Πηγή: timbertrail